Cicerone e la domus del giureconsulto

AutoreAlessandro Tedesco
Pagine679-684
ALESSANDRO TEDESCO
CICERONE E LA DOMUS
DEL GIURECONSULTO
S: 1. Cicerone e la domus romana. – 2. La casa del giurista. – 3. La casa e
l’insegnamento del diritto. – 4. La casa del giurista come ‘oracolo di tutta la
città’.
1. “Il prestigio di un uomo”, scrive Cicerone nel primo libro del De Of-
ciis (1.39. 138-140)1; “deve avere il suo ornamento nella casa”2 :
“Poiché miriamo a una disamina completa, o almeno così intendiamo,
si dovrebbe anche dire quale dovrebbe essere la casa di un uomo di elevata
condizione per ufcio e prestigio. Il suo ne è l’utilità pratica, alla quale va
adattato il criterio della costruzione, senza rinunciare alla cura della comodi-
e della dignità. Gneo Ottavio, che della sua famiglia fu il primo a diventar
console, ebbe riconosciuto a proprio onore l’aver edicato il suo palazzo sul
1 Opera che Cicerone scrisse, negli ultimi mesi del 44.
2 Riporto qui l’intero brano per il signicato che la casa aristocratica della tarda età repubbli-
cana rivestiva per l’immagine pubblica del proprietario: Cic. De off. I. (39. 138-140):“Et quoniam
omnia persequimur, volumus quidem certe, dicendum est etiam, qualem hominis honorati et prin-
cipis domum placeat esse, cuius nis est usus, ad quem accommodanda est aedicandi descriptio
et tamen adhibenda commoditatis dignitatisque diligentia. Cn. Octavio, qui primus ex illa familia
consul factus est, honori fruisse accepimus, quod praeclaram aedicasset in Palatio et plenam
dignitatis domum, quae com vulgo viseretur, suffraganda domino, novo homini, ad consulatum
putabatur; hanc Scaurus demolitus accessionem adiunxit aedibus. Itaque ille in suam domum con-
sulatum primus attulit, hic, summi et carissimi viri lius, in domum multiplicatam non repulsam
solum rettulit, sed ignominiam etiam et calamitatem. Ornanda enim est dignitas domo, non ex domo
tota quaerenda, nec domo dominus, sed domino domus honestanda est, et, ut in ceteris babenda ra-
tio non sua solum, sed etiamaliorum, sic in domo clari hominis, in quam et ospites multi recipiendi
et admittenda bominum cuiusque modi multitudo, adhibenda cura est laxitati. Aliter ampla domus
dedecori saepe domino est, si est in ea solitudo, et maxime, si aliquando alio domino solita est
frequentari. Odiosum est enim, cum a praetereuntibus dicitur: ‘O domus antiqua |et| quam dispari
dominare domino’ quod quidem bis temporibus in multis licet dicere. Cavendum autem est, praeser-
tim si ipse aedices, ne extra modum sumptu et magnicentia prodeas, quo in genere multum mali
etiam in exemplo est. Studiose enim plerique praesertim in banc partem facta principum imitantur,
ut L. Luculli, summi viri, virtutem qui? At quam multi villarum magnicentiam imitati! Quarum
quidem certe est adhibedus modus ad mediocritatemque revocandus. Eademque mediocritas ad
omnem usum cultumque vitae transferenda est.

Per continuare a leggere

RICHIEDI UNA PROVA

VLEX uses login cookies to provide you with a better browsing experience. If you click on 'Accept' or continue browsing this site we consider that you accept our cookie policy. ACCEPT